ضرورت توجه به نظام صلاحیت حرفه ای در برنامه ششم توسعه: نقش دانشگاه جامع علمی ـ‌کاربردی

۱۸ فروردین ۱۳۹۴ | ۱۴:۳۰ کد : ۷۳۹ اخبار شیرپوینت
تعداد بازدید:۲۳۶۱
 دکتر مهرعلیزاده: ضرورت توجه به نظام صلاحیت حرفه ای در برنامه ششم توسعه:نقش دانشگاه جامع علمی ـ‌کاربردی  ​
ضرورت توجه به نظام صلاحیت حرفه ای در برنامه ششم توسعه: نقش دانشگاه جامع علمی ـ‌کاربردی
بسمه تعالی ضرورت توجه به نظام صلاحیت حرفه ای در برنامه ششم توسعه:  نقش دانشگاه جامع علمی ـ‌کاربردی     دکتر یداله مهرعلی­زاده معاونت آموزشی دانشگاه جامع علمی کاربردی       رابطه انسان با اقتصاد و محیط کار در گذر زمان و تحول تاریخی دچار دگرگونی شده است. لذا ما شاهد سه دوره مهم در خصوص رابطه بین نظام آموزش و مهارت سازی و عرصه های اقتصادی هستیم.   الف ـ دوره تنوع گرایی و کسب مهارت و دانش در حین زندگی و کار: قبل از شکل گیری نظام دولت ـ ملت و تقسیم کار بین دستگاههای اجرایی و سازمانی افراد از بدو تولد تجارب و آموزش و اطلاعات لازم را برای حضور در عرضه زندگی به صورت مستقیم از خانواده، دوستان و محیط فرا می گرفتند. در واقع یک نظامی از تنوع و تکثرگرایی بر زندگی بشر حاکم بود. در این نظام هر فرد به اندازه نیاز خود و نه کم و نه زیاد تجارب مورد نیاز زندگی و حرفه و کار خود را فرا می گرفت. ب ـ دوره تولید انبوه و تفکیک نظامهای آموزشی ومهارتی از بازار کار: با تخصصی شدن علم و فناوری و ظهور پارادایم جدیدی از روابط دولت ـ ملت و بویژه ایده تقسیم کار به تدریج نهادهای اقتصادی از آموزشی تفکیک شدند. مدارس، دانشگاهها و مراکز آموزشی مسئولیت تربیت و مهارت سازی افراد را برای بازار کار برعهده گرفتند. این دوره که اصطلاحاً به دوره تولید انبوه یا دوره تقسیم کاراست مدارک رسمی مرجع اصلی استخدام و مشارکت در بازار کار بود. ج ـ دوره بازسازی مجدد و نزدیک شدن مجدد نظام های آموزشی و مهارتی با بازار کار. در این دوره ارزش و اصالت صرف مدارک بالاتر برای دستیابی به مشاغل و مزیت های اقتصادی جای خود را به تجربه و مهارت و تخصص ناشی از فعالیت در محیط کار داده است. این دوره که از دو دهه گذشته ظاهر شده است به تدریج و مستمر موجب ارتباط هر چه بیشتر آموزش و مهارت با بازار کار شده است. به گونه ایکه تجربه و آموزش توام با کار و ارتباط بین مهارت و کسب و کار نقش برجسته ای یافته است. به تدریج در کنار گذراندن دوره های آموزشی مدت دار و دوره از محیط کسب و کار مساله تجربه و مهارت اندوزی برای تربیت منابع انسانی ارزش مهمتری پیدا کرده است. در این دوره اقتصاد جهانی بر مبنای دانش و مهارت بنیان تعریف و رویکرد جدید به مساله دانش و مهارت بوجود آورد. در مفهوم جدیدکیفیت سرمایه انسانی صرفا با مدرک دانشگاهی و درجات تحصیلی قابل ارزیابی نبود. بلکه کیفیت تابعی از متغیرهای متعدد دانشی، مهارتی و بینشی است که فرد به صورت زنده از محیط واقعی زندگی و اقتصاد و در رابطه با مسایل مهم زندگی کسب می نماید. بنابراین، نظام صلاحیت حرفه­ای در دوره سوم ظاهر و تقویت شده است. بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا نظام صلاحیت حرفه ای ملی خاص خود را سازماندهی کرده اند. سازمان های بین المللی منند یونسکو، آیسسکو، سازمان جهانی کار، بانک جهانی، و ... تاکید فزاینده­ای به طراحی نظام ملی صلاحیت­های حرفه­ای دارند. این نظام با اهداف ایجاد ارتباط بیشتر بین محیط های آموزشی و محیط کار، ‌ارتقای كیفیت فرآیند سنجش و تعیین صلاحیت حرفه ای نیروی كار‌،یا اعتبار بخش به تجارب فنی و حرفه ای افراد، افزایش توانایی کارفرمایان برای شناسایی و دسترسی به نیروی انسانی مناسب، و همچنین کاهش هزینه های اقتصادی و اجتماعی جدایی آموزش از محیط واقعی زندگی توسعه یافته است. چنین نظامی در صدد است تا به چند مساله مهم یعنی، رسمیت بخشی به انواع صلاحیت های حرفه ای، استانداردسازی فرآیندهای مرتبط با ارزیابی گواهینامه های آموزشی و مدارك تحصیلی و تجربیات مستند جهت احراز صلاحیت حرفه ای، انطباق و تعیین ارتباط منطقی بین سطوح مختلف آموزش نظری و مهارتی و سطوح مختلف صلاحیت حرفه ای و بهبود ارتباط مستمر و اثربخش بین نظام اشتغال ، نظام آموزش نظری و نظام آموزش مهارت و فناوری به طور ویژه توجه نماید. مساله صلاحیت های حرفه ای در کشور ایران به طور ویژه در زمانی مطرح گردید که شورای عالی اداری کشور سازمان ملی مهارت را مصوب نمود.هیئت وزیران در جلسه مورخ۲۳/۷/۱۳۹۱ بنا به پیشنهاد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در اجرای ماده (۲۱)قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب۱۳۸۹ ـ آیین‌نامه نظام صلاحیت حرفه‌ای را به شرح زیر تصویب نمود: صلاحیت حرفه ای مجموعه‌ای از شایستگی‌ها شامل دانش، مهارت و نگرش که به تناسب هر شغل یا حرفه تعیین و توسط فرد در فرآیندهای آموزشی و تجربی در محیط‌های آموزشی، کاری و جامعه کسب شده و تبدیل به رفتار حرفه‌ای می‌شود. نظام صلاحیت حرفه‌ای: مجموعه‌ای از عناصر و فرآیندها که زمینه‌های لازم را برای تحقق سیاست‌ها، خط‌مشی‌ها و استانداردهای صلاحیت به منظور اعتبار بخشی به صلاحیت حرفه‌ای نیروی انسانی فراهم می‌کند.   مطابقماده۲ـ اهداف و مأموریتهای نظام صلاحیت حرفه‌ای به شرح زیر می‌باشد: الف ـ ایجاد بستر مناسب برای گسترش و ارتقای شایستگی‌های حرفه‌ای و ارزیابی توانمندیهای سرمایه‌های انسانی جهت پیشرفت مستمر در سطوح  مختلف صلاحیت حرفه‌ای برای کسب شایستگی احراز شغل. ب ـ رسمیت بخشی به انواع صلاحیت‌های حرفه‌ای در سطوح ملی و بین‌المللی. ج ـ استانداردسازی فرآیندهای مرتبط با ارزیابی گواهی‌نامه‌های آموزشی، مدارک تحصیلی و تجربیات مستند جهت احراز صلاحیت حرفه‌ای. د ـ انطباق و تعیین ارتباط منطقی بین سطوح مختلف آموزش نظری و مهارتی و سطوح مختلف صلاحیت حرفه‌ای. هـ ـ بهبود ارتباط مستمر و اثربخش بین نظام شرایط احراز اشتغال، نظام آموزش نظری و نظام آموزش مهارت و فناوری. و ـ هماهنگی دستگاه‌های مختلف با سازمان ملی مهارت و فناوری به منظور تهیه و تصویب استانداردهای صلاحیت حرفه‌ای مشاغل مرتبط. ز ـ تعیین معیارها و شاخص‌های بهبود کیفیت در سطوح مختلف صلاحیت حرفه‌‍‌ای. ح ـ تعیین دستورالعمل و راهنما برای ارزیابی نیاز فراگیران در حوزه‌های صلاحیت حرفه‌ای. اما علیرغم تصویب این آیین نامه به دلیل عدم تشکیل سازمان ملی مهارت چنین امر مهمی در برنامه پنجم توسعه کشور مورد بی توجهی قرار گرفت. عدم اجرایی شدن آیین نامه نیز ناشی از ناهماهنگی سیاست گذاری های کلان در مجلس شورای اسلامی، شواری عالی انقلاب فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت، وزارت خانه ها و نهادها و متولیان نظام آموزش نظری و مهارتی کشور و بازار کار و اقتصاد ایران است. هم اکنون ارایه دهندگان مرتبط با صلاحیت های حرفه ای در دو حوزه رسمی و غیررسمی در کشور فعالیت دارند.  در بخش رسمیمدارک رسمی مهارتی کشور عبارتند از وزارت آموزش و پرورش (دیپلم نظری و كار دانش و فنی وحرفه ای)، دانشگاههای نظری و دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی و فنی و وحرفه ای (كاردانی فنی و حرفه ای، مهندسی فناوری ، كارشناسی حرفه ای، مهندسی فناوری ارشد ، كارشناسی حرفه ای ارشد ) در بخش غیررسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با استفاده از ظرفیت سازمان آموزش فنی و حرفه ای(گواهینامه های غیررسمی فنی و حرفه ای)، دیگر وزارت خانه ها و سازمان ها و مراکز آموزشی دولتی و خصوصی در قالب صدور گواهینامه های کوتاه مدت در این نظام سنجش صلاحیت حرفه ای افراد بر اساس استاندارد سنجش صلاحیت حرفه ای هر یك از سطوح صلاحیت بر اساس سوابق تحصیلی ، سوابق تجربی مستند، آزمون های علمی، عملی به شكل كتبی و یا شفاهی مبتنی بر آئین نامه ای عمومی و دستورالعمل های اختصاصی كه برای هر یك از حرفه ها ازسوی نهاد مرجع با همكاری دستگاه های ذیربط تهیه و به تصویب شورای استانداردسازی و كیفیت بخشی صلاحیت حرفه ای می رسد ، انجام خواهد شد. به طور طبیعی در زمان استقرار نظام صلاحیت حرفه ای در كشور، گواهینامه های صلاحیت حرفه ای برمبنای سطح صلاحیت كسب شده ازسوی نهاد مرجع صادر می شود و احراز شغل و ارتقای مستمر در آن با كسب گواهینامه های صلاحیت حرفه ای مرتبط، امكان پذیر است. در حال حاضر که برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور در دست تدوین است ضرورت دارد تا سیاست گذاران نظام صلاحیت حرفه ای در این زمینه با حساسیت و جدیت بیشتری زیرساخت­های حقوقی و مدیریتی و نهادسازی لازم را برای عملیاتی سازی ان به عمل اورند. در این رابطه دانشگاه جامع علمی کاربردی در سند تحولی تدوین شده با تحلیل مناسب شرایط اقتصادی کشور و اتخاذ رویکرد مناسبی برنامه های برای جاری سازی نظام صلاحیت حرفه ای در کشور پیش بینی کرده است. بنابراین این دانشگاه با ظرفیت ها و امکانات مناسبی که در اختیار دارد برای تولیت و شروع این موضوع مهم در برنامه ششم توسعه مزیت های مهمی به شرح زیر در اختیار دارد.           زیرساخت ها و الزامات نظام صلاحیت حرفه­ای در کشور ایران مزیت های دانشگاه جامع علمی کاربردی در زمینه صلاحیت های حرفه ای کشور وجود مراکز آموزشی توانا و معتبر مهارتی در بستری از فرایندهای بازار رقابتی و عرضه و تقاضای اجتماعی و اقتصادی وجود 1058 مرکز مهارتی در سراسر کشور در بخش های صنعت، خدمات، کشاورزی و فرهنگ و هنر وجود دوره ها و استانداردهای مهارتی در قالب نظام آموزش پوردمانی وجود 780 دوره آموزش مهارتی و بیش از 500 دوره پودمانی و بهره گیری دانشگاه از مرکز آموزش های آزاد و ظرفیت تولید پودمانهای مهارتی بر اساس نیاز متقاضیان به صورت سالیانه حداقل 1000 استاندارد مهارت و پودمان آموزشی کوتاه مدت وجود مراکز آزمون صلاحیت های حرفه ای وجود مراکز آزمون در 1058 مرکز و شرکت ها و موسساتی که مراکز آموزشی به آنها وابسته هستند در بخش­های صنعت، خدمات، کشاورزی و فرهنگ و هنر وجود نظامهای نظارتی استانی و شهرستانی برای تضمین کیفیت آموزش و آزمون ها وجود 31 واحد استانی و همچنین 12 موسسه نظارتی مانند موسسه صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی، موسسه صنعت آب و برق، هلال احمر، مدیریت شهری و روستایی، بهزیستی و تامین اجتماعی، فرهنگ و هنر، مهارت، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جهاد دانشگاهی، گستردگی شبکه جغرافیایی آموزش و آزمون صلاحیت های حرفه ای در کشور برای بهره مندی کلیه شهروندان از مزایای صلاحیت های حرفه ای مراکز علمی کاربردی در 400 شهرستان کشور توزیع شده اند و امکان دسترسی درصد بالایی از جمعیت کشور به این مراکز هم برای آموزش و هم آزمون وجود دارد. وجود الزام­های حقوقی و قانونی برای دستگاههای اجرایی و پیمانکاران و مجریان در بهره گیری از افراد دارای صلاحیت های حرفه ای وجود 12 موسسه و متعهد شدن آنان به پذیرش مدارک صلاحیت حرفه ای صادر شده توسط دانشگاه جامع علمی کاربردی از یکطرف و امکان تفاهم نامه با دیگر سازمان های مرتبط با صلاحیت حرفه­ای مانند سازمان نظام مهندسی ساختمان، نظام پزشکی، انجمن های علمی، انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه، دستورالعمل اجرای بند (هـ) ماده 99 قانون برنامه پنج ساله پنجم صلاحیت حرفه‌ای مدیران نهادهای مالی، ... موقعیت بی بدیلی برای دانشگاه جامع در پذیرش این مسئولیت فراهم ساخته است.   دانشگاه جامع علمی کاربردی برای نقش آفرینی به عنوان قطب مهارت و کارآفرینی در سند تحولی و برنامه ششم توسعه دانشگاه در صدد است اقدامات زیر را انجام دهد: ·        تدوین سندتحولی و نقشه راه دانشگاه و برنامه ششم توسعه دانشگاه با رویکرد صلاحیت حرفه ای ·        توسعه نظام آمار و اطلاعات مرتبط با مزیت های نسبی استان­های تحت پوشش ·    تلاش برای همکاری و هماهنگی با دیگر دستگاههای اجرایی بویژه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به منظور تدوین جامع و كامل هرم مشاغل و نظام اشتغال وابسته به مشاغل مرتبط با موسسه ·        بازنگری و غنی سازی مداوم برنامه های درسی مرتبط با رشته های مورد تقاضای اقتصاد کشور ·        بازنگری و بررسی مجدد نظام عرضه و تقاضای دوره های آموزشی ·        تقویت نظام آموزش عملی و دروس کارورزی و آموزش در محیط کار ·        ایجاد یک نظام جامع اساتید و مدرسان آموزش های مهارتی موسسات ·        تقویت سطح كیفیت فضای كالبدی مراكز آموزش و مهارتی ·    توجه به تحقیقات و پژوهش‌ها در خصوص آموزش‌های مهارتی در موسسه و دانشگاه و همچنین ضعف در تبدیل نتایج آن به محصول موردنظر. ·        ساماندهی مجدد نظام مناسب در ارزیابی عملكرد مراكز آموزش مهارتی و سنجش میزان اثربخشی فراگیران. ·        پیگیری راهکارها و الزامات اجرایی برای اشتغال دانش آموختگان مهارتی     امید می رود مسئولین کشور با کمک و پشتیبانی از دانشگاه جامع علمی کاربردی موجبات عملیاتی شدن صلاحیت های حرفه ای کشور در برنامه ششم توسعه فراهم سازند.     ​